ความรู้เกี่ยวกับสมุนไพรพื้นบ้าน
กระบวนการเพาะปลูกและการผลิตฟ้าทะลายโจร
03/05/2025
1. การเตรียมพื้นที่และการปลูก
- เลือกพื้นที่ปลูก: ควรเป็นพื้นที่แดดรำไรถึงแดดจัด ดินร่วนซุยระบายน้ำดี ค่า pH ดินประมาณ 5.5–7
- วิธีการปลูก:
- เพาะเมล็ด – แช่เมล็ดในน้ำ 12 ชั่วโมงก่อนหว่านในถาดเพาะกล้า แล้วนำไปปลูกเมื่อโตได้ 1 เดือน
- ปักชำกิ่ง – ใช้กิ่งอ่อนที่มีข้อประมาณ 2-3 ข้อ ปักลงในดินที่เตรียมไว้
- ระยะห่างการปลูก: ควรเว้นระยะ 30×30 ซม. หรือ 40×40 ซม. เพื่อให้ต้นเจริญเติบโตเต็มที่
- การดูแลเบื้องต้น: ควรรดน้ำเช้า-เย็นในช่วงแรก และลดลงเมื่อโตเต็มที่ ป้องกันศัตรูพืชโดยใช้ชีวภัณฑ์
2. การเก็บเกี่ยวและการแปรรูปเบื้องต้น
- อายุเก็บเกี่ยว: ฟ้าทะลายโจรสามารถเก็บเกี่ยวได้เมื่ออายุ 90–120 วัน หรือเมื่อออกดอก
- ส่วนที่ใช้: ใบและลำต้น เนื่องจากมีสาร แอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) สูงสุด
- วิธีการเก็บเกี่ยว:
- ใช้กรรไกรตัดส่วนของต้นสูงจากพื้นประมาณ 10-15 ซม.
- เก็บเกี่ยวช่วงเช้าเพื่อรักษาคุณภาพของสมุนไพร
- กระบวนการทำแห้ง:
- ตากแดด: ตากแดด 3-5 วันในที่ร่มที่มีอากาศถ่ายเทดี
- อบแห้ง: อบที่อุณหภูมิไม่เกิน 50°C เพื่อรักษาสารสำคัญ
3. การแปรรูปและการผลิตเป็นผลิตภัณฑ์ยา
- การบดเป็นผง: ใบและลำต้นแห้งถูกนำมาบดให้เป็นผงละเอียด
- การผลิตแคปซูลและยาเม็ด:
- นำผงฟ้าทะลายโจรบรรจุในแคปซูลขนาดมาตรฐาน
- อัดเป็นเม็ดยา โดยใช้สารยึดเกาะที่ปลอดภัย
- การผลิตสารสกัดเข้มข้น:
- สกัดสารแอนโดรกราโฟไลด์ด้วยตัวทำละลาย เช่น เอทานอล
- นำไปทำเป็นสารสกัดเหลวหรือแบบผงเพื่อใช้ในผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร
- การผลิตชาและผลิตภัณฑ์เสริมสุขภาพ:
- นำใบแห้งมาบรรจุซองชา
- ผลิตเป็นเครื่องดื่มสมุนไพรที่มีฤทธิ์ต้านหวัดและเสริมภูมิคุ้มกัน
4. มาตรฐานและการควบคุมคุณภาพ
- มาตรฐานการปลูกและผลิต: ควรเป็นไปตามมาตรฐาน GAP (Good Agricultural Practices) และ GMP (Good Manufacturing Practices)
- การตรวจสอบสารสำคัญ: ตรวจหาปริมาณ แอนโดรกราโฟไลด์ เพื่อให้ได้ความเข้มข้นที่มีประสิทธิภาพทางยา
- การทดสอบสารปนเปื้อน: ตรวจหาสารเคมีตกค้าง โลหะหนัก และจุลินทรีย์ที่เป็นอันตราย
- การบรรจุและจัดเก็บ: ควรบรรจุในภาชนะที่ป้องกันความชื้น และเก็บในที่แห้งเพื่อคงคุณภาพ